ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΗΣ. ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ιωάννης Ευσταθίου, Αντιστράτηγος (ε.α)
Επίτιμος Διευθυντής Ε΄ΚΛ/ΓΕΕΘΑ
(MSc) στην «Ανάλυση και Διαχείριση Ανθρωπογενών
και Φυσικών Καταστροφών» (ΔΠΘ)
Στην εποχή μας που χαρακτηρίζεται από ένα εκρηκτικό παζλ πολλαπλών προκλήσεων και ενώ διανύουμε ένα νέο κατώφλι στην εφαρμογή της διπλωματίας των διεθνών σχέσεων, σε παγκόσμιο επίπεδο, με τις διαφαινόμενες αντιλήψεις του νέου προέδρου των ΗΠΑ, από την πλειονότητα των επιστημόνων, είναι δεδομένο ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα που επηρεάζει σημαντικά την συχνότητα και την ένταση των φυσικών καταστροφών, σε όλους τους τύπους της, Υδρολογικές (πλημμύρες και χιονοστιβάδες), Κλιματολογικές (καύσωνες, ξηρασία και πυρκαγιές), αλλά και Γεωφυσικές (σεισμοί, κατολισθήσεις, τσουνάμι και ηφαιστειακές δραστηριότητες).
Το φαινόμενο που παρατηρήθηκε (και ακόμη παρατηρείται) στη ζώνη Σαντορίνης – Αμοργού, στο οποίο, ήρθαν στην επιφάνεια πρωτόγνωρες έννοιες για το ευρύ κοινό, όπως «σεισμικό σμήνος», παρουσιάζει από την έναρξή του, στις 26 Ιανουαρίου έως και τις 4 Φεβρουαρίου 2025, σύμφωνα με το ΕΚΠΑ, συνολικά πάνω από 7,700 σεισμούς. Άρα, εκτός από την ένταση και την συχνότητα των φαινομένων, εμφανίζεται και άλλη μία παράμετρος, η διάρκεια.
Το μοντέλο πλέον το οποίο υφίστατο μέχρι τώρα αφορούσε την υπάρχουσα, ή μη πληροφόρηση, την εκδήλωση και, ακολούθως την διαχείριση με τη συμμετοχή των κρατικών παραγόντων (υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, αποκατάσταση πληγέντων και ζημιών) όπου ακολούθως, έβγαιναν χρήσιμα συμπεράσματα και κρινόταν, ο μηχανισμός για την ικανότητα συντονισμού και της διαχείρισης της κρίσης. Στην τρέχουσα κατάσταση, το φαινόμενο με τον τρόπο εξέλιξής του, έχει «δώσει χρόνο» στην λήψη των μέτρων αντιμετώπισης, αντίδρασης και αποκατάστασης και έχει μετατοπίσει το βάρος στην επιστημονική εκτίμηση και πληροφόρηση. Είναι δεδομένο ότι ή πρόβλεψη των σεισμών, παραμένει διαχρονικά ένα πολύπλοκο και αμφιλεγόμενο πεδίο της επιστήμης, όπου έχουν αναπτυχθεί διάφορες μέθοδοι για την πρόγνωση, αλλά, η ακριβής και έγκαιρη προειδοποίηση παραμένει μια μεγάλη πρόκληση.
To παρατηρούμενο μεταβαλλόμενο τοπίο των κρίσεων απαιτεί αναπροσαρμογή των προσεγγίσεων και των εργαλείων της τεχνολογίας, για μεγαλύτερη ευελιξία με τους επιστήμονες πλέον να αποκτούν κρίσιμο ρόλο συμβάλλοντας με την ειδική γνώση και την εμπειρία τους, μέσω της εξειδίκευσης, στη συμμετοχή στην εκπόνηση σεναρίων κρίσεων, σχεδίων διαχείρισης, καθώς στη κατανομή ρόλων κατά τη διάρκεια μιας κρίσεως.
Πρόσφατα, βιώσαμε το φαινόμενο της παρατεταμένης σεισμικής και ηφαιστειακής δραστηριότητας. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε για το μέλλον και άλλες πρωτόγνωρες διάρκειες, όπως μακροχρόνιες καταιγίδες με πλημμύρες που θα ενεργοποιούν «ξεχασμένες» λεκάνες απορροής οι οποίες ασφυκτιούν από δόμηση και παρουσία πληθυσμού, μακροχρόνιες ξηρασίες, μεταβολές στην στάθμη των θαλασσίων υδάτων και επηρεασμός στις παράκτιες πόλεις και οικονομίες τους, μεταβολή της θερμοκρασίας της θάλασσας με ότι αυτό σημαίνει για το υποθαλάσσιο πλούτο, κ.α. Άρα η διαρκώς εξελισσόμενη επιστημονική γνώση και τεχνολογία, έχει να αντιμετωπίσει την εμφάνιση νέων μορφών κινδύνων σε ειδικές γεωγραφικές περιοχές, με ακαθόριστη διάρκεια, με πολυπλοκότητα με απροσδιόριστη κλίμακα κινδύνων καταστροφών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Η κοινή γνώμη το τελευταίο διάστημα, παρακολούθησε, με αγωνία;, έκπληξη;, απογοήτευση;, ανάλογα τον καθένα από εμάς, έναν αγώνα «αντισφαίρισης» απόψεων, εκτιμήσεων, διαφωνιών με υπονοούμενα, αποχωρήσεων με καταγγελίες, δηλώσεις και αντιδηλώσεις. Με δεδομένο ότι υφίσταται επίσημος φορέας, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την σύνθεση των απόψεων από καταξιωμένους επιστήμονες, αλλά συγχρόνως και άλλοι καταξιωμένοι επιστήμονες που καταθέτουν τις δικές τους, (τις περισσότερες φορές τεκμηριωμένες), οι Αρχές και οι πολίτες είναι όμηροι αυτών των συγκρουσιακών προσεγγίσεων, σε ένα δύσκολο και πρωτόγνωρο φαινόμενο.
Ποιο είναι όμως το αρνητικό αποτύπωμα; Για τον υπό δοκιμασία πληθυσμό πρωτεύων είναι η κατάσταση της ψυχικής υγείας, με την πρόκληση ψυχολογικών τραυμάτων, άγχος, κατάθλιψη, οι συνέπειες στην τοπική οικονομία και η λειτουργεία βασικών δραστηριοτήτων, όπως ο τουρισμός και η σχολική εκπαίδευση. Σοβαρότερες επιπτώσεις είναι αυτές που οδηγούν σε κοινωνική διάσπαση, με θετικό ή αρνητικό αντίκτυπο στις διαπροσωπικές σχέσεις και στο κοινωνικό μετασχηματισμό. Η διαδικασία και οι ενέργειες για την διαχείριση μίας κρίσης «εισβάλλει» πλέον δυναμικά και σε ένα νέο κομμάτι της κοινωνίας, πέραν αυτού που αφορά τις υπηρεσίες του κρατικού μηχανισμού, σε αυτό της επιστημονικής κοινότητας. Η παρακολούθηση εκ του σύνεγγυς μίας ταχείας, ή μη εξελισσόμενης κατάστασης σε διαφορετικά επίπεδα αντιδράσεων και ενεργειών εκτός από την ανάγκη εφαρμογής μίας Στρατηγικής Επικοινωνίας, αποκτά μία ιδιαίτερη βαρύτητα στις διαδικασίες μεταβίβασης πληροφοριών και επεξεργασμένων επιστημονικών αποτελεσμάτων, σκέψεων, ιδεών αλλά και συναισθημάτων οι οποίες επηρεάζουν καταστάσεις και συμπεριφορές.
Δύο νέες κομβικές λέξεις, την έννοια των οποίων καλούμαστε να κατανοήσουμε και να εμπεδώσουμε είναι η Ανθεκτικότητα και η Προσαρμοστικότητα γιατί συνδέουν τις ικανότητες μίας κοινωνίας να ανθίσταται, να απορροφά, να διαχειρίζεται και να ανακάμπτει. Παρότι η πρόοδος των τεχνολογιών είναι αξιοθαύμαστη δεν υπάρχει μεγάλη μείωση απειλή και την πρόληψη φυσικών καταστροφών. Σε αυτά προστίθενται και οι ανθρωπογενείς καταστροφές και δυστυχώς έχουν αρχίσει να αποτελούν εργαλείο ένοπλων συγκρούσεων, πολλαπλασιάζοντας θύματα, οικονομικές και κοινωνικές απώλειες, αλλά και ζημιά στο περιβάλλον. Πρέπει πλέον, οι δυνάμεις προστασίας και ασφάλειάς του κρατικού μηχανισμού, να αναπτύξουν από κοινού με την επιστημονική κοινότητα, για την ενημέρωση των πολιτών μία νέα σχέση αντιμετώπισης, διαχείρισης, στρατηγικής επικοινωνίας με ειλικρίνεια και επιστημονικών εκτιμήσεων, που θα βασίζονται στην τεκμηρίωση, χωρίς αποκλεισμούς και όρους ανταγωνιστικότητας και προβολής.
Ο χειρισμός κρίσεων είναι περισσότερο μία τέχνη παρά μία επιστήμη και στηρίζεται στην έμπνευση, την σοφία, την κρίση και την ικανότητα. Η πρόκληση για την επιστήμη και τους εκφραστές της, οι οποίοι διαθέτουν, αυτά τα χαρακτηριστικά είναι πλέον να συμμετέχουν και οι ίδιοι σε αυτό τον χειρισμό, με αποφασιστικότητα και εποικοδομητική συνεισφορά . Δυστυχώς το παρών μας προδιαθέτει ότι στο μέλλον, θα συναντήσουμε και άλλες αχαρτογράφητες καταστάσεις και συνθήκες.
0 Σχόλια