Στρατιωτική θητεία και «στρατός των πολιτών»: Τι αλλαγές επιδιώκονται

Οι τρεις πυλώνες στους οποίους προορίζεται να στηριχθεί η στρατιωτική θητεία και η εφεδρεία των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων

Κώστας Μαυραγάνης

Τρεις μήνες «κλασική» αλλά συνάμα ουσιώδης στρατιωτική εκπαίδευση, οι υπόλοιποι μήνες ειδικότητα και, μετέπειτα, εθελοντικό μοντέλο στην εφεδρεία: Αυτοί είναι οι τρεις πυλώνες στους οποίους επιδιώκεται να στηριχθεί η ανανέωση του μοντέλου της στρατιωτικής θητείας και του ελληνικού «στρατού των πολιτών», στο ευρύτερο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων που επιδιώκονται στις Ένοπλες Δυνάμεις.

Το ζήτημα της θητείας ανέκαθεν ήταν «ευαίσθητο», τόσο σε επίπεδο πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, όσο και σε επίπεδο κοινωνίας/τοπικών κοινωνιών- οπότε και οι όποιες «τομές»/ αλλαγές επιχειρούνταν ήταν πάντα μάλλον «δειλές». Ωστόσο οι εποχές και τα δεδομένα αλλάζουν, και τα «μαθήματα πολέμου» από την Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, σε συνδυασμό με φλέγοντα ζητήματα όπως το δημογραφικό, επιτάσσουν επανεξέταση μοντέλων που (καλώς ή κακώς) έχουν καθιερωθεί επί δεκαετίες- και αυτό έχει γίνει αντιληπτό από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία, εν μέσω μιας περιόδου που επιχειρείται ο μετασχηματισμός των Ενόπλων Δυνάμεων στο πλαίσιο και της αποκαλούμενης «Ατζέντας 2030». Το σχετικό νομοσχέδιο αναμένεται να πάει στη Βουλή το φθινόπωρο.

Τι επιδιώκεται να αλλάξει στη θητεία και την εφεδρεία

Στη δημόσια συζήτηση έχουν εισαχθεί όροι όπως το «φινλανδικό μοντέλο», ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που υποδεικνύουν πρότυπα όπως αυτά που ακολουθούνται στις ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ. Ο ίδιος ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Δένδιας, είχε δηλώσει στη Διαρκή Επιτροπή Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών για θέματα αμυντικής πολιτικής πως «έχουμε ένα ολόκληρο πλάνο για την εφεδρεία», προαναγγέλλοντας μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που λειτουργεί και αποσκοπώντας σε στελέχωση μονάδων σε ποσοστά άνω του 70% με το υπόλοιπο να καλύπτεται από εφεδρεία (αυτή τη στιγμή τα αντίστοιχα ποσοστά στελέχωσης σε πολλές μονάδες είναι 20%-30%)- όλα αυτά σε συνδυασμό με τις αλλαγές στη δομή των Ενόπλων Δυνάμεων, οι οποίες αποτελούν από μόνες τους μεγάλη πρόκληση, ωστόσο κρίνονται ως απολύτως απαραίτητες.

Βασικό κομμάτι των επιδιωκόμενων αλλαγών είναι οι τακτικές ασκήσεις (πχ μεγάλος αριθμός βολών/ ασκήσεων με πραγματικά πυρά), ώστε να αποκτηθούν οι βασικές γνώσεις που πρέπει να έχει ένας στρατιώτης, και στη συνέχεια η εστίαση στην ειδικότητα, ώστε να αποκτώνται επαρκώς οι απαιτούμενες δεξιότητες – με τον υπουργό να δηλώνει χαρακτηριστικά πως η θητεία δεν χρειάζεται να αυξηθεί, μα να γίνει «σοβαρή», και «από αγγαρεία να την κάνουμε ευκαιρία». Σημειώνεται πως ο υφυπουργός Άμυνας, Ιωάννης Κεφαλογιάννης, είχε πει σχετικά με τον πρόγραμμα «Θητεία- Ευκαιρία» στα «Παραπολιτικά» τον Μάρτιο του 2023 πως στόχος ήταν από την ΕΣΣΟ του Σεπτεμβρίου του 2024 να παρέχονται μέσω από τα κέντρα διά βίου μάθησης του στρατού, της αεροπορίας και του ναυτικού δεξιότητες. «Μέσα από το πρόγραμμα “θητεία ευκαιρία” θα μπορεί κάποιος να παίρνει ένα πιστοποιητικό ανάλογα με την εκπαίδευση που θα παίρνει, ενός μήνα ή δυο μήνες αναλόγως, έτσι ώστε φεύγοντας κάποιοι οι οποίοι δεν είχαν τη δυνατότητα να σπουδάσουν πριν πάνε στο στρατό να μπορούν να χρησιμοποιούν αυτό το πιστοποιητικό σαν τίτλο για να μπορεί να υπάρχει μια πρόσληψη στον ιδιωτικό τομέα και σκεφτόμαστε ενδεχομένως να υπάρχει και μια μοριοδότηση ακόμα και στο δημόσιο τομέα. Θα μπούνε μέσα για παράδειγμα ειδικότητες που θα είναι χρήσιμες για τις πρώτες βοήθειες, για την πολιτική προστασία» είχε δηλώσει ο υφυπουργός.

Συνοψίζοντας τη στόχευση του υπουργείου, ο κ. Κεφαλογιάννης είχε υποδείξει τον Απρίλιο, σε συνέντευξή του στη Δέλτα Τηλεόραση, δύο κατευθύνσεις: Το αμιγώς στρατιωτικό σκέλος (φινλανδικό μοντέλο) για τη «μετατροπή του πολίτη σε οπλίτη, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, μέσα από μια στοχευμένη εκπαίδευση», και την παροχή μιας σειράς δεξιοτήτων που θα είναι πιστοποιημένες μέσα από τα κέντρα διά βίου μάθησης του Στρατού, του Ναυτικού και της Πολεμικής Αεροπορίας, με παροχή πιστοποιητικού για χρήση τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα. Όπως είχε πει, «θα αφορά μια σειρά από πρακτικές ειδικότητες, οι οποίες θα έχουν άμεση απορρόφηση στην αγορά εργασίας. Για παράδειγμα, χειριστές μηχανημάτων, ναυαγοσώστες, μάγειρες, οδηγοί, ειδικότητες σχετικές με τις πρώτες βοήθειες και την πολιτική προστασία. Πρόκειται για μια δυναμική διαδικασία, διότι στο νομοθετικό πλαίσιο το οποίο θα φέρουμε προς ψήφιση, δεν θα προσδιορίζονται συγκεκριμένα οι ειδικότητες, αλλά θα προσαρμόζονται από τα επιτελεία, ανάλογα και με τις ανάγκες στην αγορά εργασίας».

Γενικότερα μιλώντας, φαίνεται να έχει εμπεδωθεί ως προς τη θητεία ότι αυτό που υπάρχει σήμερα (το οποίο για πολλούς που έχουν υπηρετήσει ανά τις δεκαετίες θα συνοψιζόταν ως σκοπιά- αγγαρεία- χωρίς βεβαίως να λείπουν οι εξαιρέσεις) δεν λειτουργεί όπως θα έπρεπε, καθώς δεν αποδίδει επαρκώς εκπαιδευμένους εφέδρους- επίσης, επιδιώκεται η θητεία να μετατραπεί σε κάτι που δεν αποτελεί «νεκρό χρόνο», μα θα παρέχει δεξιότητες που θα είναι χρήσιμες αργότερα. Ως ιδιαίτερα χαρακτηριστικά παραδείγματα υποδεικνύονται η εκπαίδευση σε τομείς όπως η πληροφορική, ο χειρισμός μηχανημάτων κ.α- να υπάρχει επαρκής κατάρτιση κατά τη διάρκεια της θητείας για την οποία να παρέχεται πιστοποίηση η οποία θα «μεταφράζεται» ως προσόν στην αγορά εργασίας, μετά τη λήξη της θητείας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο κλάδος της κυβερνοασφάλειας, και της τεχνολογίας εν γένει, με απώτερο στόχο την απόκτηση τεχνογνωσίας που θα είναι χρήσιμη στην αγορά εργασίας- χωρίς ωστόσο να απουσιάζουν και δεξιότητες από εντελώς άλλους χώρους.

Προς αυτή την κατεύθυνση, ως ενδεικνυόμενη επιλογή προκρίνεται από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία ένα μοντέλο όπου οι τρεις πρώτοι μήνες της θητείας θα χαρακτηρίζονται από εντατική στρατιωτική εκπαίδευση, όπου ο νεοσύλλεκτος θα λαμβάνει κατάρτιση σε όσα πρέπει να γνωρίζει ως στρατιώτης, ώστε, πέραν των απαραίτητων γνώσεων, να αποκτά και τη σχετική αυτοπεποίθηση σχετικά με τον ρόλο και τις ικανότητές του. Από εκεί και πέρα, οι υπόλοιποι μήνες της θητείας του (έξι, αν υπηρετεί στην παραμεθόριο- Έβρο, νησιά- στην Κύπρο ή στις Ειδικές Δυνάμεις και τα πλοία του στόλου, εννιά αν υπηρετεί σε αστικά κέντρα/ ενδοχώρα) θα εστιάζονται στην ειδικότητα.

Όσον αφορά στην εφεδρεία μετά, προωθείται η ιδέα της εθελοντικής εφεδρείας- αυτών που επιθυμούν να παραμείνουν ενεργοί ως έφεδροι και σε ετοιμότητα μετά την απόλυσή τους, με τακτικές ασκήσεις και επανεκπαιδεύσεις, και λαμβάνοντας σχετικά κίνητρα και εγγυήσεις (πχ όσον αφορά στις επαγγελματικές υποχρεώσεις της καθημερινής ζωής τους ως πολίτες).

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ: Στη Φινλανδία στελέχη του ΓΕΣ–Πάει πίσω η εφαρμογή του νέου μοντέλου στράτευσης (ΦΩΤΟ)

Εθελοντική στράτευση γυναικών

Άλλο ένα θέμα που έχει τεθεί, επίσης, είναι η εθελοντική στράτευση των γυναικών: Ο υπουργός Άμυνας, σε εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας (8 Μαρτίου), είχε δηλώσει χαρακτηριστικά πως «όταν μιλάμε για τον στρατό των πολιτών, καταλαβαίνετε ότι είναι τελείως ανακόλουθο να εξαιρέσεις τον μισό πληθυσμό από αυτή τη σκέψη. Ήταν σαν ο ελληνισμός αντί για 11 εκατομμύρια, να γίνει ξαφνικά 5,5 εκατομμύρια ή αν θέλετε ανάποδα: Με την προσφυγή και στον γυναικείο μας πληθυσμό, δεν είμαστε 11,5 εκατομμύρια, γινόμαστε 22 εκατομμύρια».

Όπως είχε σημειώσει, υπάρχει σχετικό νομοθέτημα από το 1977, και «το ερώτημα λοιπόν είναι πώς υλοποιούμε αυτήν την πρόβλεψη για την εθελοντική στράτευση των γυναικών».

Από πλευράς του ο κ. Κεφαλογιάννης είχε σημειώσει τον Απρίλιο πως «σε μια πρώτη φάση σκεπτόμαστε να αξιοποιήσουμε εθελοντικά τις ικανότητες, τις γνώσεις και τα προσόντα που διαθέτουν πάρα πολλές από τις συμπολίτισσές μας, προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης των Ενόπλων Δυνάμεων. Δηλαδή, να μπορούν εθελοντικά να προσέρχονται στο στρατό, να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, κυρίως σε συγκεκριμένα επιστημονικά πεδία, τα οποία είναι χρήσιμα και στα οποία θα εξειδικευτούν. Η δυνατότητα αυτή θα δοθεί το επόμενο διάστημα μέσω μιας νομοθετικής ρύθμισης».

Τι δεν επιδιώκεται

Όπως έχει επισημανθεί κατηγορηματικά, οι επιδιωκόμενες αλλαγές δεν συνεπάγονται αλλαγές από άποψης χρόνου- ενώ έχει αποκλειστεί και το μοντέλο ενός πλήρως επαγγελματικού στρατού. Ο κ. Δένδιας έχει πει επανειλημμένα πως η κυβέρνηση πιστεύει στον «στρατό των πολιτών»- άλλωστε ειδικά ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αναδείξει τη σημασία των εφέδρων και της επιστράτευσης στον σύγχρονο «βιομηχανικό» πόλεμο υψηλής έντασης.

ΠΗΓΗ: huffingtonpost.gr