Το Μετοχικό Ταμείο Αεροπορίας Καινοτομεί προς την Ορθή Ασφαλιστικά Κατεύθυνση

Υποπτεράρχου ε.α. Δημητρίου Δρόσου
(MBA, MSc, PM, MA, LLB, BSc)

Νέος Τρόπος Υπολογισμού του ΒΟΕΑ

Στις 19 Φεβ. 2021 σε σχετικό άρθρο, (βλ. https://www.militaire.gr/oi-10-protaseis-gia-sotiria-ton-metochikon-tameion-grafei-o-dim-drosos/) γράφαμε μεταξύ μίας εκ των προτεινομένων λύσεων για την ύπαρξη βιώσιμων, σύγχρονων και αυτοτελών Μετοχικών Ταμείων τα εξής: «Επανεξέταση συστήματος παροχών του ΒΟΕΑ και των αντιστοίχων εισφορών που παρακρατούνται από τα εν ενεργεία αλλά και τα εν αποστρατεία στελέχη και ύπαρξη διακριτού λογαριασμού όπου θα υφίσταται λογιστική αυτοτέλεια. Ο υπόψη λογαριασμός θα πρέπει να ακολουθεί τα σύγχρονα ασφαλιστικά πρότυπα, με σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης και να εξασφαλίζει ανταποδοτικότητα της παροχής και την αποφυγή μελλοντικών αναλογιστικών ελλειμμάτων». Με χαρά διαπιστώσαμε ότι με το ΦΕΚ 706 τ. Β’ / 24 Φεβ. 2021, το Μετοχικό Ταμείο Αεροπορίας (ΜΤΑ) προχώρησε σε τροποποίηση του εν λόγω Βοηθήματος, κατόπιν σχετικής εισήγησης του ΔΣ/ΜΤΑ και της υπογραφής της σχετικής ΚΥΑ από τους συναρμόδιους Υπουργούς.

Το υπόψη ΦΕΚ τροποποιεί παλαιότερο ανάλογο, του έτους 1983, και κινείται πράγματι στις ορθές κατευθύνσεις της σύγχρονης ασφαλιστικής νομοθεσίας, όπως άλλωστε επιτάσσουν οι δύο νεώτεροι ασφαλιστικοί νόμοι, δηλαδή ο ν.4387/2016 και ο ν.4670/2020. Συνοπτικά μπορούμε να πούμε, ότι οι κύριες και καινοτόμες αλλαγές που πραγματοποιεί ο νέος τρόπος υπολογισμού του ΒΟΕΑ είναι οι ακόλουθες:

• Απαλείφει (ορθώς) κάθε είδους διάκριση μεταξύ γνήσιων και θετών τέκνων.

• Εξορθολογίζει τις κρατήσεις των μερισματούχων για το ΒΟΕΑ.

• Αποσαφηνίζει σε περίπτωση αναστολής του μερίσματος (σύμφωνα με τις ισχύουσες ασφαλιστικές διατάξεις των ν.4387/2016 και ν.4670/2020), τον τρόπο συνέχισης καταβολής των κρατήσεων.

• Δημιουργεί διακριτό τραπεζικό λογαριασμό του ΒΟΕΑ, όπου υφίσταται λογιστική αυτοτέλεια και ο οποίος είναι ακατάσχετος.

• Ο υπόψη λογαριασμός ακολουθεί το σύστημα καθορισμένων εισφορών της νοητής κεφαλαιοποίησης (ΝDC), όπου επί της ουσίας οι ασφαλιστικές εισφορές κάθε ασφαλισμένου τηρούνται σε ατομική μερίδα.

• Καθίσταται ευέλικτος, καθώς επιτρέπει τη διακοπή ασφάλισης στο ΒΟΕΑ σε περίπτωση ασφάλισης των τέκνων σε άλλο φορέα

• Θεσπίζει μεταβατικές διατάξεις από 01/01/2004 και μετά.

• Τα πλεονάσματα του ΒΟΕΑ από το 2012 και μετά κατατίθενται στο συγκεκριμένο λογαριασμό.

Η Στρατηγική Κατεύθυνση του ΜΤΑ

Με το νέο τρόπο υπολογισμού του ΒΟΕΑ, το ΜΤΑ αποτελεί τον προπομπό των Μετοχικών Ταμείων των Ε.Δ., σε μία σημαντική παροχή του, όπως είναι το ΒΟΕΑ. Τεχνικοοικονομικά λοιπόν το ΜΤΑ, επιτυγχάνει:

• Εφαρμογή του συστήματος της νοητής κεφαλαιοποίησης εξασφαλίζοντας μία αποτελεσματική δίκαιη, ορθολογική και ανταποδοτική παροχή.

• Με την διακριτότητα του λογαριασμού αυτού, όπως περιγράφηκε, δεν επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό, ενώ τον διαφυλάσσει από οποιαδήποτε τυχόν μελλοντικά PSI καθώς είναι ακατάσχετος.

• Υιοθετεί ένα καινοτόμο σύστημα ελεύθερης και ευέλικτης επιλογής, αναδιαρθρώνοντας ριζικά την εν λόγω παροχή.

• Εφαρμόζει τις αρχές της ισότητας, της αναλογικότητας εισφορών / παροχών και της διαγενεακής αλληλεγγύης, εξαλείφοντας την πιθανότητα μελλοντικών αναλογιστικών ελλειμμάτων και αφανών χρεών.

• Δεν προκαλεί έλλειμμα ανταποδοτικότητας, θεμελιώνοντας την αρχή της εμπιστοσύνης, της ισονομίας και της ισότητας για τους δικαιούχους του.

Επίσης ιστορικά αναφέρεται ότι το ΜΤΑ ουδέποτε επιβάρυνε τον κρατικό προϋπολογισμό για οποιαδήποτε εκ των παροχών του, εξ’ αυτών που προβλέπονται στους ιδρυτικούς / καταστατικούς νόμους αυτού και οι οποίοι εξακολουθούν να τελούν σε ισχύ σύμφωνα με το άρθρο 35 του ν.4494/2017, όπου τροποποίησε το άρθρο 47 του ν.4387/2016.

Η χρηστή διαχρονικά διοίκηση του ΜΤΑ από όλα τα ΔΣ και τους Προέδρους αυτού, όπου δίνονταν παροχές ανάλογες των εισφορών χωρίς να δημιουργούνται αναλογιστικά ελλείμματα και να τίθεται θέμα βιωσιμότητας του Ταμείου, επέτρεψε στο ΜΤΑ όχι μόνο να κρατηθεί χρηματοοικονομικά υγιές τα έτη της Δημοσιονομικής κρίσεως, αλλά και με το ΦΕΚ 901 τ’ Β/09-03-2021 να χορηγήσει αύξηση της τιμής του μεριδίου στους μερισματούχους του, μετά από πολλά έτη μειώσεων και στασιμότητας των μερισμάτων. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη και δύο αρνητικούς παράγοντες για το ΜΤΑ από το 2012 και μετά:

• 1^ος Αρνητικός Παράγοντας: Το ΜΤΑ συνεισέφερε στο PSI ίδιο μεν ποσοστό απομείωσης στο κοινό κεφάλαιο όσο όλα τα Μ.Τ., δηλαδή 68,51%, ωστόσο σε απόλυτους αριθμούς απομείωσης του κεφαλαίου του ήταν πολύ μεγαλύτερο από ποιο πολυάριθμα Ταμεία, επιτελώντας με αυτό τον τρόπο και εθνικό σκοπό και μάλιστα σε βάρος των μερισματούχων του. Όσο ποιο εύρωστο ήταν ένα Μ.Τ. και είχε περισσότερα διαθέσιμα (όπως το ΜΤΑ), τόσο μεγαλύτερο ήταν και το ποσό συνεισφοράς στο PSI.

• 2^ος Αρνητικός Παράγοντας: Ένεκα του πρώϊμου κλεισίματος του ΣΕΠΑ (απεδείχθη λάθος), το οποίο ΣΕΠΑ συνεισέφερε στο ΜΤΑ, εν αντιθέσει με τα άλλα πρατήρια των Ε.Δ. (ΕΚΕΜΣ, ΠΟΝ), τα οποία ΟΡΘΟΤΑΤΑ συνεχίζουν την λειτουργία τους και παράλληλα συνεχίζουν να εισφέρουν στα οικεία Μ.Τ. των άλλων Κλάδων, το ΜΤΑ αποστερήθηκε δυνητικούς πόρους.

Ωστόσο παρά αυτά τα δύο γεγονότα της οικονομικής αιμοραγίας του ΜΤΑ, αυτά δεν εμπόδισαν το ΜΤΑ να συνεχίσει να βρίσκεται στο δρόμο της ορθής διαχείρισης και με όραμα στο μέλλον να υλοποιεί τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις, χωρίς να παράγει αφανή χρέη ή αναλογιστικά ελλείμματα, όπως άλλωστε πάντα έκανε από την αρχή της ίδρυσής του.

Προς τούτο λοιπόν και παρά τις ανωτέρω αντίξοες συνθήκες αξίζει ένα ΕΥΓΕ στή σημερινή Διοίκηση αλλά και σε όλο το προσωπικό του ΜΤΑ, όχι μόνο για τη συνέχιση της χρηστής χρηματοοικονομικής διαχείρισης, αλλά και για την εισήγηση αύξησης της τιμής του μεριδίου, που αποτέλεσε μία χαραμάδα φωτός μετά από πολλά έτη μειώσεων στις συντάξεις και στα μερίσματα. Το έμπειρο και εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό του ΜΤΑ, ενσωματώνει τη νέα κουλτούρα Διοίκησης με έμφαση στην ομαδικότητα και στην ανταλλαγή γνώσης. Η νέα Δοίκηση ακολουθώντας το ΟΡΕΝ υπόδειγμα, δηλαδή: Οpen Thinking (ανοικτή σκέψη), Personal Impact (επηρεασμός των άλλων από προσωπικό παράδειγμα), Εmpowering (βελτίωση ικανοτήτων και δεξιοτήτων όλων με στόχο τη βελτιστοποίηση λήψης αποφάσεων), Νetworking (επικοινωνίες, δικτύωση), βοηθά τα μέγιστα στην μετεξέλιξη του ΜΤΑ.

Επίσης πρέπει να αναγνωρισθεί ανυπερθέτως και ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΝ ΙΔΙΟ, η ΓΕΝΝΑΙΑ ΑΠΟΦΑΣΗ του ΥΕΘΑ κ. Παναγιωτόπουλου να προσυπογράψει την εν λόγω εισήγηση, σύμφωνα με τον καταστατικό α.ν.1988/1939 του ΜΤΑ, όπου ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ δεν θα ήταν αυτό εφικτό.

Αποσαφηνίσεις Έσόδων ΜΤΑ από Κρατήσεις Δαπανών 4%

Το έσοδο του 4%, (όπως κάποιοι προσπαθούν να ερμηνεύσουν) ότι αποτελεί κοινωνικό πόρο, αποτελεί πλάνη. Καταρχήν η κατανομή του εσόδου γίνεται σύμφωνα με το ν.δ.3981/1959 το οποίο εξακολουθεί και ισχύει. Το άρθρο 35 του ν.4494/2017 αποσαφήνισε τον όρο «καταθέσεις μετόχων» και με ειδική αναφορά ότι συνεχίζουν να ισχύουν οι ιδρυτικοί νόμοι των Μ.Τ. άρα και οι κρατήσεις 4%. Επιβεβαιώθηκε ειδικά για το ΜΤΑ η συνέχιση της κράτησης από το ν.4766/2021 (άρθρο πρώτο, σύμβαση με άρθρο 6). Επιπρόσθετα ο βασικός ασφαλιστικός ν.2084/1992 δεν θεωρεί τα Μ.Τ.ως ΦΚΑ, ενώ παράλληλα δεν προβλέπεται από πουθενά τριμερής χρηματοδότηση, συνεπώς η κράτηση 4% δεν είναι κοινωνικός πόρος. Αυτά τα ελάχιστα και σε συνέχεια του προηγούμενου άρθρου μου, προκειμένου να λήξει το θέμα, εάν το 4% αποτελεί ή όχι κοινωνικό πόρο.

Επισημαίνεται ότι οποιαδήποτε αναμόχλευση του συγκεκριμένου θέματος από διάφορους φορείς εγείρει την πιθανότητα περιορισμού ή κατάργησης των κρατήσεων επί των πάσης φύσεως δαπανών, καθώς τα Υπουργεία Εργασίας και Οικονομικών έχουν λάβει αρκετές φορές, αρνητικές τοποθετήσεις επί των εν λόγω κρατήσεων, γεγονός που θα σήμαινε τη μείωση ενός σημαντικού ποσοστού εσόδων και των τριών Μετοχικών Ταμείων.

Ειδικά για το ΜΤΑ, πρέπει να ανάφερθεί ότι ένα σημαντικό μέρος των μερισματούχων του αποτελείται από τα γεράκια των αιθέρων τους Ιπταμένους, οι οποίοι είναι στην πρώτη γραμμή από το 1974 και δίνουν διαρκώς αγώνες με τις περισσότερες απώλειες σε καιρό ειρήνης. Ειδικά όσον αφορά στην παροχή του βοηθήματος μέσω του Ειδικού Λογαριασμού Χρηματικής Αρωγής (ΕΛΧΑΟΙΑ του άρθρου 7 του ν.788/1978) με σκοπό την εφ’ άπαξ χρηματική αρωγή στις οικογένειες Ιπταμένων, Αλεξιπτωτιστών, Υποβρυχίων Καταστροφών και Πληρωμάτων Υποβρυχίων που φονεύουνται ή πεθαίνουν ή εξαφανίζονται σε διατεταγμένη πτήση, πτώση ή κατάδυση των οικείων κατηγοριών στελεχών, η πλειοψηφία των δικαιούχων ανήκει στο ΜΤΑ, το οποίο και καταβάλλει απρόσκοπτα τις σχετικές παροχές.

Για τη σημασία που είχε διαχρονικά το ΜΤΑ, θα αναφέρω και κάτι ως ιστορικό ανέκδοτο. Λέγεται, ότι το 1939 όταν ψηφίσθηκε ο α.ν. 1988/1939, όπου με το άρθρο 4 του οικείου νόμου δίδονταν υπέρ του ΜΤΑ πόροι λόγω κρατήσεων και εισφορών επί διαφόρων κατηγοριών αποδοχών, δαπανών και αποζημιώσεων, παρά την πολλή μικρή τότε δύναμη της Αεροπορίας, ετέθη στον Ιω. Μεταξά ως πρόεδρο της Κυβέρνησης, από κάποιους ως θέμα ότι δίδονταν πολλά στο ΜΤΑ, εξαιτίας των πολλών κρατήσεων. Αυτός τότε, ένεκα της επικείμενης Ιταλικής επίθεσης και της αριθμητικής υπεροχής της Ιταλικής Αεροπορίας απάντησε: «Δεν πειράζει πάνε υπέρ Αεροπορίας, αυτοί οι πρόσοδοι», φράση που παρέμεινε για έτη μετά, αναγνωρίζοντας από τότε τη σημασία του όπλου και κατά συνέπεια του ΜΤΑ.

Η σημασία του όπλου φαίνεται και στο νέο δόγμα του πολέμου το οποίο μετεξελίσσεται διαρκώς. Το δόγμα του ΝΑΤΟ που υιοθετήθηκε στη σύσκεψη της Ρίγας, τόσο για τα Logistics όσο και στο Θ.Ε., ανέφερε ότι:

«Το ΝΑΤΟ χρειάζεται πλήρως αναπτύξιμες, διατηρήσιμες και διαλειτουργικές Δυνάμεις να επιχειρούν σε όλο το φάσμα συγκρούσεων και κρίσεων για παρατεταμένες χρονικές περιόδους, σε στρατηγική απόσταση, με άμεσο χρόνο ανταπόκρισης χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς, με εφοδιαστική υποστήριξη (Integrated Logistics) και με μικρό κόστος. Συνεπώς οι στρατηγικές αερομεταφορές, και οι αεροπορικές επιχειρήσεις είναι στον πυρήνα του δόγματος (Agile Doctrine and Effects Based) του ΝΑΤΟ όπως αποτυπώθηκε στη Ρίγα, καθιστώντας την Αεροπορία ως το κύριο στρατηγικό όπλο στο σύγχρονο δόγμα του πολέμου».

Το ΜΤΑ ως αναπόσπαστος φορέας της ΠΑ, ενός εγγενώς καινοτόμου όπλου που βρίσκεται στην αιχμή των τεχνολογικών εξελίξεων, οφείλει να παραμείνει (όπως ήταν και συνεχίζει να είναι), ένας οργανισμός με στρατηγικό όραμα και να αλλάζει συνεχώς προς το καλύτερο. Άλλωστε εχθρός του καλού είναι το καλύτερο. Στο πλαίσιο της αυτοτέλειας των Μετοχικών Ταμείων, ας προχωρήσει και μόνο του στο διαρκώς εξελισσόμενο περιβάλλον, καθιστώντας το ΜΤΑ έναν οργανισμό που συνεχώς μαθαίνει και εξελίσσεται (Learning Organisation).

Προτάσεις για τη Στρατηγική Μετεξέλιξη του ΜΤΑ

Στο παραπάνω πλαίσιο ως μοντέλο ανάλυσης οργανισμού του ΜΤΑ, προκειμένου να συνεχίσει την εξαιρετικά καλή του πορεία στο μέλλον και να μην επηρεασθεί από οποιεσδήποτε συνθήκες, προτείνονται τα ακόλουθα:

• Εξέταση της εφαρμογής του ανακεφαλαιοποητικού συστήματος του ΒΟΕΑ και σε άλλες παροχές του ΜΤΑ και γιατί όχι ακόμη και στα μερίσματα. Έτσι θα ξέφευγε πλέον από το παρωχημένο ασφαλιστικά, αναδιανεμητικό σύστημα και θα μετέβαινε προς τα νέου τύπου βιώσιμα ανακεφαλαιωτικά συστήματα. Πιθανότατα σε αυτό το μοντέλο θα απαιτηθούν και μεταβατικές διατάξεις.

• Το νέο σύστημα θα εξασφάλιζε την ενδογενεακή αλλά και διαγενεακή αλληλεγγύη. Δεν θα επηρέαζε τη βιωσιμότητά του στο μέλλον ανεξάρτητα από τη σχέση του λόγου: Μερισματούχοι / Εν ενεργεία Μέτοχοι, ούτε θα δημιουργούσε αφανή χρέη, καθώς οι παροχές θα ήταν ανταποδοτικές, δίκαιες και ανάλογες των εισφορών. Το θέμα παλαιών και νέων μερισματούχων ήδη το ΜΤΑ το έχει επιλύσει με το ν.4557/2018, οπότε κοιτά μόνο μπροστά προς το μέλλον.

• Συνέχιση της διενέργειας αναλογιστικών μελετών βιωσιμότητας για δική του εσωτερική χρήση και έλεγχο και έγκαιρη θέσπιση τυχόν διορθωτικών μέτρων (proactive approach), ανεξάρτητα εάν δεν έχει υποχρέωση πλέον να διεξάγει και να τις υποβάλλει στην ΕΑΑ (σύμφωνα με όσα καθόρισε το άρθρο 47 του ν.4387/2016)

• Εξέταση της δυνατότητας μετατροπής του ΜΤΑ σε αντίστοιχο επαγγελματικό Ταμείο, σύμφωνα με τα διεθνή ασφαλιστικά πρότυπα.

• Εξέταση θέσπισης νέου οργανωτικού πλαισίου, με επανασχεδίαση διαδικασιών και τυχόν τροποποίηση των θεσμικών διατάξεων, όπου απαιτείται, για ευελιξία, αποτελεσματική διαχείριση αλλαγών, γρήγορη λήψη αποφάσεων με βάση τις καλύτερες πρακτικές (best practices), διαχείριση γνώσης.

Επίλογος

Το ΜΤΑ, πρέπει να συνεχίσει την εξαιρετική πορεία του και στις σύγχρονες προκλήσεις των καιρών αλλά και των σημαντικών αλλαγών που συντελούνται στην εποχή πλέον της ψηφιακής διακυβέρνησης. Με ολιστική προσέγγιση και στρατηγικό όραμα θα συνεχίσει να ατενίζει το μέλλον ικανοποιώντας τους στόχους που έχει θέσει προς όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές (stakeholders). Οι δράσεις του πρέπει να είναι εμπροσθοβαρείς και ανεξάρτητες των άλλων Μετοχικών Ταμείων, στο πλαίσιο της αυτοτέλειας αυτών, αλλά και χωρίς να επηρεάζουν ουδόλως τα άλλα Μετοχικά Ταμεία. Ωστόσο όπου οι στόχοι συγκλίνουν η προσπάθεια θα πρέπει να είναι κοινή.